19.10.2012

Գենդերային հավասարության, կանանց իրական ու մտացածին սոցիալական խնդիրների մասին LN-ը զրուցեց ԵՊՀ սոցիոլոգիայի ֆակուլտետի Կիրառական սոցիոլոգիայի ամբիոնի վարիչ Արթուր Աթանեսյանի հետ:

-Եթե նկատի ունենանք, որ ի սկզբանե կինն ու տղամարդը պետք է որ հավասար ընկալվեին՝ որպես մարդիկ, կարո՞ղ ենք խոսել այն ճանապարհի ու անցումների մասին, որոնք նպաստել են այդ հավասարության նշանի փոխակերպմանը, այսինքն՝ տղամարդու դոմինանատ դառնալուն:

-Նախ ասեմ, որ կարծում եմ' ի սկզբանե կինն ու տղամարդը հավասար չեն եղել: Աստված նախ ստեղծեց տղամարդուն, հետո' կնոջը, ինչն իմ սրտով չէ (ժպտում է- LN): Գիտե՞ք' անգամ այն ժամանակ, երբ նախամարդն ապրում էր քարանձավում, պայմաններն անհավասար էին: Նախնադարյան տղամարդը կնոջն առաջ էր թողնում, ինչն իբր հարգանքի նշան է, որովհետև քարանձավից դուրս որևէ գազան կարող էր այդ պահին հարձակվել. փաստորեն, կինը «ափսոս» չէր: Մարդաբան Կլոդ Լևի-Ստրոսը, ով ուսումնասիրել է մարդու կյանքը ցեղային միությունների ժամանակ, գրում է, որ որս անելիս տղամարդիկ կանանց ուղարկում էին անտառի մի ծայրը' նրանց փայտերով զինելով, իսկ իրենք սկսում էին անտառի խորքում թմբուկ նվագել: Նվագի ձայնից վախեցած կենդանիները վազում էին կանանց ուղղությամբ, ու մնում էր երկու ուղի'կամ գազանն էր սպանում կնոջը, կամ կինը' գազանին:

Իսկ, եթե վերադառնանք սկզբին, ապա այն, որ տղամարդն է առաջինը ստեղծվել (ըստ Աստվածաշնչի), թույլ է տալիս եզրակացնել, որ, առաջինը տեսնելով շրջակա միջավայրը, տղամարդը սկսել է նախապատրաստել այն կնոջ համար, ու այդ միտումը, որ տղամարդն է կնոջն օգնում ու ճանապարհ հարթում, պահպանվել է: Ի վերջո, ամուսնությունից հետո, գոնե Հայաստանում այդպես է. կինն է գնում ամուսնու տանն ապրելու, ոչ թե հակառակը:

-Սոցիոլոգիայում իբրև որևէ կոնֆլիկտի պատճառ դիտարկվում են հիմնարար սկզբնապատճառները կամ նպաստող պայմանները և հավելյալ սկզբնապատճառները կամ դրդիչները: Այս մեխանիզմը կարելի՞ է կիրառել կին-տղամարդ հարաբերություններում:

-Կարծում եմ, որ կին-տղամարդ կոնֆլիկտը եղել է միշտ, բայց և չի եղել երբեք: Եթե նայենք պատմությանը, որևէ պատերազմ չի եղել կանանց ու տղամարդկանց միջև:) Բոլոր պատերազմներ եղել են տղամարդկանց միջև (հնարավոր է' կանանց համար): Բայց աշխատանքային հարաբերություններում սովորաբար կանայք միմյանց հետ ավելի շատ են կոնֆլիկտի մեջ լինում, քան' տղամարդիկ: Իսկ կենցաղային' ամուսին և կին, զոքանչ և փեսա, հայր և դուստր կոնֆլիկտները եղել են միշտ:

-Ո՞րն է եղել կնոջ առաջնային ֆունկցիան, ինչպե՞ս է փոխակերպվել, և արդյո՞ք այդ փոխակերպումն էլ է ազդել սեռերի ազատությունների անհավասար բաշխման վրա:

-Մեր ժամանակներում երեխա ունենալը մնացել է միակ ֆունկցիան, որով կինը տարբերվում է տղամարդուց: Մեր ռեգիոնում գոնե տղամարդկանցից պահանջվում է լինել ուժեղ, բայց, արի ու տես, որ ուժեղ տղամարդիկ այսօր քիչ են. ուժ ասելով նկատի չունենք բեղեր և մկաններ ունենալը, այլ տղամարդկային արարք գործելու ունակությունը: Բայց այդ արարքներն այսօր չկան, ու հետզհետե մի տենդենց է ձևավորվում, որ կինը ստանձնում է նաև այս ֆունկցիան. դառնում է ուժեղ: Նա ծխում է, մեքենա է վարում, ծանր տոպրակներ է տուն քարշ տալիս, հայհոյում է, մի խոսքով՝ փոխարինում է տղամարդուն: Այստեղից էլ կոնֆլիկտն է ծնվում: Բայց կինը մեղավոր չէ, որ խախտում է իր ֆունկցիան: Ցանկացած մարդու, եթե հարցնես' խաղա՞ղ ես ուզում ապրել, թե՞ կոնֆլիկտներով, կասի' խաղաղ: Եթե կինը կոնֆլիկտի է գնում, ուրեմն նա հարկադրված է:

-Ի՞նչ է պետք այդպիսի կոնֆլիկտը կանխարգելելու համար: Չէ՞ որ ցանկացած կոնֆլիկտ լուծվում է, երբ մի կողմը զիջում է, իսկ զիջել նշանակում է «ստորադասվել»:

-Այն, որ կոնֆլիկտային իրավիճակի լուծման համար մի կողմը միշտ պիտի զիջի, կարծրատիպ է ընդամենը: Երկու հավասարների միջև խաղաղությունն ավելի կայուն է: Ավելի ամուր են հարաբերությունները երկու ուժեղների միջև: Ուղղակի պետք է գիտակցել, որ ոչ ոք դիմացինի հանդեպ որևէ առավելություն չունի:

-Կնոջ «կախվածությունը» տղամարդուց հարաբերակա՞ն է, թե՞ օրինաչափ:

-Կարծում եմ' պատմական հիշողությամբ, այո, կինը դեռևս կախված է տղամարդուց: Ցանկացած կին ցանկանում է, որ իր համար հոգ տանեն, ուշադիր լինեն, պաշտպանեն, ու սա բոլորովին վատ չէ, օրինաչափ է: Բայց կա նաև հարաբերական մի պահ: Հազվադեպ չեն կանայք, ովքեր իրենք կարող են և ուզում են պաշտպանել իրենց ընտանիքին, երեխաներին, ժողովրդին. քանի՜ ֆիդայի կին է եղել: Եթե կինը տղամարդուն հավասար ուժեղ է ուզում լինել ինքնակամ, շատ լավ է, իսկ, եթե այդ ուժեղ լինելն ու հավասարությունը ստիպողաբար են, դժբախտություն է: Հավասարությունը չի կարող պարտադրվել:

-Կանայք մի՞շտ են հանդես գալիս «զոհի» դերում:

-Մեր տղամարդիկ հաճախ են ասում, որ պաշտում են կանանց ու սրբացնում, բայց կա մի պարզ ճշմարտություն. եթե մի բան բացարձակացվում է, ուրեմն մասամբ է ճիշտ: Այս տեսանկյունից կնոջ ճնշված լինելը ընտանիքում, ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ աշխարհի շատ երկրներում, պրոբլեմ է: Ու լավ է և գովելի կանանց իրավունքները պաշտպանող կազմակերպությունների ի հայտ գալը: Բայց խնդիրն այն է, որ սա միանշանակ չէ, և տղամարդկանց իրավունքները ևս պաշտպանության կարիք ունեն, հակառակ դեպքում դարձյալ տեղի է ունենում մարդու իրավունքների խախտում, այս դեպքում արդեն' կանանց օգտին:

-Կրթությունը և տնտեսական զարգացումը սոցոլոգիայում հանդիսանում են այն հիմնական միջոցները, որոնց շնորհիվ հնարավոր է դառնում հետագա սերունդների շրջանում կոնֆլիկտների զարգացումը կանխելը: Հասարակության կրթվածության և տնտեսական պայմանների մակարդակի բարձրացումը կնպաստի՞ գենդերային հավասարության հասնելուն:

-Եթե այս տեսությունը բացարձակացնենք, ուրեմն պիտի ենթադրենք, որ հարուստ պրոֆեսոր ամուսինների ընտանիքներում կոնֆլիկտներ չեն լինում, ինչը աբսուրդ է: Որևէ բան միանշանակ չէ: Կարծում եմ' ուղղակի և' կինը, և' տղամարդը պիտի հասկանան, որ ամուսնանալով իրենք չեն մնում իրենց նախկին իրավունքների հետ: Պետք է երկու կողմն էլ գիտակցի, որ ամուսնության իդեան ենթադրում է զիջել որևէ իրավունք ու ստանձնել ավել պարտականություններ: Մեր հասարակությունում առկա կոնֆլիկտներից շատերի պատճառը հենց վաղ տարիքում ամուսնանալն է, երբ դեռ չկա այն իդեայի գիտակցումը, որ ազատությունն այլևս այն չի լինելու: Բայց գիտակցելու տեսանկյունից կրթությունն իհարկե կարևոր է:

-Եթե 19-րդ դարի հայ մամուլը բարձրացնում էր «կանանց հարցը», ասելով որ տղամարդուն հավասար լուսավորված ու կրթված մայրեր են պետք ազգին, «Հյուսիսափայլը» անդրադառնում էր կնոջ'հասարակության լիիրավ անդամ լինելու հարցերին, ապա այսօր հաճախ քարոզվում է հայրիշխանություն, որը կարող է ընտանիքում ճնշել կնոջը: Սա ի՞նչ է՝ առաջադիմական հայացքներից հետզհետե հետ կանգնելու տենդե՞նց...

-Այդպիսի քարոզը հիմնականում այս վերջին անիմաստ սերիալներում է, բայց ախր այդ սերիալները նայողը հենց այն մարդն է, ում ընտանիքում վաղուց մեկը մյուսին ծեծում է… Մարդիկ սիրում են դիտել և տեսնել այն, ինչում իրենց հայելային պատկերն են տեսնում' իրենց նմաններին:

-Չե՞ք կարծում, որ այսօրվա հասարակությունում գենդերային խնդիրը պետք է բարձրացվի ներքևից, մինչ կնոջը ղեկավարման օղակներ մտցնելը պետք է գոնե ընտանիքում ամրացնել նրա դիրքը, հանել վրայից պարզագույն բարոյական ճնշումները, որոնք արգելում են անգամ առողջ սեռական կյանքով ապրել:

-Ամբողջ խնդիրն այն է, որ զուտ գենդերային հավասարության համար, ասենք՝ խորհրդարանում կանանց քանակն ապահովելու համար, պետք չէ որևէ բան անել: Ղեկավարման օղակներում պետք է լինեն այն կանայք ու տղամարդիկ, ովքեր ի զորու են կատարելու այդ աշխատանքը, և ոչ թե, որովհետև այսքան տեղ է նախատեսված: Պրոբլեմն ի հայտ է գալիս այն ժամանակ, երբ զոռով ազատագրում ենք ազատագրվել չցանկացող կնոջը (նույնը վերաբերում է տղամարդուն. որքանո՞վ է արդյունավետ «ռաբիս» և «քյարթու» հայ երիտասարդների վերափոխումը ժամանակակից մարդու կերպարով): Սխալ է անընդհատ գենդերային հավասարությունից խոսելը և աշխարհի բոլոր տղամարդկանց մեղադրելը, թե իրենք ծեծում են կանանց, որովհետև այդ մեղադրանքները լսող տղամարդկանց մեծ մասը, ով չի ծեծում իր կնոջը, կարող է մտածել' գուցե միայն ես եմ, որ չեմ ծեծում, ուրեմն պետք է սկսել ծեծել... Պետք չէ ամեն ինչում ձգտել օգտագործել միջազգային փորձը: Հայ ժողովուրդը սեփականն ունի, և այն մեզ, միանշանակ, ավելի հարազատ է:

Լարա Առաքելյան

Դիտվել է 11357 անգամ

04.06.2025
«Արտադրված է Հայաստանում» պիտակով ապրանքները գնալով ավելի մեծ պահանջարկ են վայելում հայրենական շուկայում, այդ թվում՝ հագուստի նորաձևության ոլորտում։

19.03.2025
Իրո՞ք որոշ մարդիկ իսկապես բուռն են արձագանքում եղանակի փոփոխություններին, թե՞ դա պարզապես ինքնաներշնչանք է: Փորձենք պարզել:

19.02.2025
«Քնա՞ծ ես» հաղորդագրություն ստանալը մի տղամարդուց, ով անհետանում է մի քանի շաբաթով, իսկ հետո հանկարծ նորից հայտնվում ձեր կյանքում, վաղուց արդեն մեծ տարածում է ստացել:

09.12.2024
Ամանորյա եռուզեռ է։ Ամենքը փորձում են ժամ առաջ կատարել տոնական գնումները, սիրելիների ու մտերիմների համար գտնել նվերներ, որոնք կլինեն յուրահատուկ, չկրկնվող ու ցանկալի։

07.11.2024
Ներկայումս Իվանկա Թրամփը փորձում է հեռու մնալ քաղաքականությունից և ներկա է լինում միայն ամենակարևոր իրադարձություններին, մինչդեռ շատերը կարծում են, որ նա իր մասին դեռ բարձրձայն կհայտարարի։

26.09.2024
Գործատուները կարող են տարբեր տեսակետներ ունենալ կատարյալ աշխատողի որակների վերաբերյալ, բայց նրանց կարծիքները հատվում են մի բանում՝ ոչ ոք չի ցանկանում իր թիմում ստախոս ունենալ: